روستاى اورامان تخت با قدمتى بيش از 2500 سال به عنوان مركز بخش اورامان در 65 كيلومترى جنوب غربى شهرستان سروآباد در استان كردستان واقع شده است. بر اساس آخرین سرشماری سال 1385، جمعیت شهرستان سروآباد 53992 نفر بوده است. بر همین اساس، بخش اورامان نیز دارای 10500 نفر جمعیت بوده و روستای مورد مطالعه تحقیق حاضر به عنوان مرکز بخشدارای 2900 نفر جمعیت بوده است.اين روستا در موقعيت جغرافيايى 35 درجه و 44 دقيقه تا 37 درجه و 30 دقيقه عرض شمالى و 47 درجه و 31 دقيقه تا 49 درجه و 16 دقيقۀ طول شرقى و در ارتفاع نزديك به 2000 مترى از سطح دريا قرار گرفته است. محدوده سیاسی روستای اورامان در واقع با دهستان اورامان مرتبط می باشد، بعبارت دیگر مجموعه 5 روستای رودبر، کماله، ویسیان، سرپیر و اورامان تخت را دهستان اورامان تشکیل داده که این مجموعه روستایی، هر کدام با فاصله ای کمتر از یک کیلومتر از همدیگر واقع و تشکیل دهستان اورامان را داده اند،با این تفاسیر دهستان اورامان با وسعت 7/214 کیلومتر مربع تابع بخش اورامان که روستای اورامان تخت به عنوان مرکز بخش اورامان در استان کردستان قرار گرفته است. این روستا از سمت غرب با کشور عراق به طول 20 کیلومتر و از سمت جنوب با استان کرمانشاه هم مرز می باشد. جاده این روستا در دامنه کوه هایی قرار گرفته که از زیبایی فوق العاده ای برخوردار است. معماری اورامان و سرسبزی این منطقۀ کوهستانی رؤيای پله هایی به سمت بهشت زمينى را متصور می کند. بافت تاریخی روستا بصورت پلکانی در شیب تند ساخته شده است كه پشت بام منزل پایین به منزلۀ حیاط خانه بالاست. دیوار منازل این روستا بصورت خشک چین بدون استفاده ازملات بصورت هنرمندانه چیده شده اند كه مهمترین مصالح مورد استفاده در این روستا سنگ و چوب می باشد.

در اوايل قرن حاضر،‌ در سال 1305 شمسى،حسين نامى از مريدان «شيخ علاء الدين نقش بندى» در غارى در دره تيگيور،خمره اى پر از دانه ى ارزن پيدا كرد كه در ميان آن نوشته اى به خط پهلوى اشكانى بر پوست آهو وجود داشت. اين نوشته كه به «بنچاق اورامان» مشهور شد،قرار دادى است ميان دو نفر براى خريد و فروش زرستانى به 45 درهم كه شاهدان معامله نيز نام خود را در آن نوشته اند. اين بنچاق به سال 120 پيش از ميلاد مسيح تعلق دارد.

چند سطر از متن بنچاق به شرح زير است:

«سال سه ست ماه اروتات فروخش تپس پك پورتيرين زراستك چه ابير اشكان نم (زات) اخريتار اوايل پور هربشن اسمكان از خريت اويل هيچ پتسيك هرو درهم 45»

برگردان:

سال سيصد ماه خرداد فروشنده تپس پك،پورتيوين زراستان اسمك كه ابير اشكان نيم آن دارد و خريدار اوايل پوربشين،اسمكان زرستان(را خريد اويل از پتسيك)‌ همه را به 45 درهم .

در حال حاضر اين بنچاقدر موزه برلين نگه دارى مى شود. 20 نسخه ديگر اين قرار داد به خط يونانى است.

جشن‌ عروسى *پيرشاليار (شهريار)* مراسمى بسيار كهن‌ است‌. اگر چه‌ اين‌ مراسم‌ در طول‌ زمان‌ با تغييرات‌ بسيارمواجه‌ بوده‌، ولى ريشه‌هاى كهن‌ ‌خود را به‌ خوبى حفظ‌ كرده‌ است‌. در منابع‌ مكتوب‌ تاريخى آمده‌ است‌: پير روحانى به‌ نام‌ پيرشاليار نزد مردم‌ اورامان‌ بسيار محترم‌ است‌ و كتابش‌ را به‌ بيگانگان‌ نشان‌ نمى دهند و كلماتش‌ به‌ جاى ضرب‌المثل‌ به‌ كار مى رود. جشن‌ بزرگ‌ مردم‌ اورامان‌ دربهمن‌ماه‌ كه‌ سال‌ روز ازدواج‌ اوست‌ برگزار مى شود. اين‌ مراسم‌ هر سال‌ در بهمن‌ماه‌، در آغاز چله‌ كوچك‌،در سه‌ مرحله‌ و طى سه‌ هفته‌ انجام‌ مى شود. در اولين‌ هفته‌ بهمن‌ماه‌،گردوهايى كه‌ از باغ‌ پيرشاليار چيده‌ شده‌، براى اهالى ارسال‌ مى شود و به‌ اين‌ ترتيب‌ اهالى از شروع‌ مراسم‌ با خبر مى شوند. در دومين‌ مرحله‌ مراسم‌، كه‌ شب‌ چهارشنبه‌ بعد آغاز مى شود بچه‌هاى روستا پيش‌ از طلوع‌ آفتاب‌ به‌ پشت‌ بام‌ مى روند و با خواندن‌ اشعار و گرفتن‌ هدايايى از اهالى،خبر از برآمدن‌ خورشيد و آغاز مراسم‌ قربانى مى دهند.با طلوع‌ اولين‌ اشعه‌ آفتاب‌، نوبت‌ ذبح‌ گوسفندان‌ و گاوهاى قربانى در بين‌ اهالى،شبانگاه همه‌ مردان‌ در خانه‌ پير جمع‌ شده‌،گروه‌ گروه‌ در جايگاه‌ مخصوص‌ طايفه‌ خود مى نشينندو براى تبرك‌ رشته‌ تسبيح‌ چوبين‌ دانه‌ درشت‌ و تخت‌ گيوه‌ به‌ جاى مانده‌ از پير را مى بوسند.سپس‌ مراسم‌ با نواختن‌ دف‌ و گفتن‌ ذكر آغاز مى شود. در سومين‌ جمعه‌ بهمن‌ماه‌،مردان‌ نان‌هايى را كه‌ به‌ شكل‌ قرص‌هاى طلايى رنگ‌ از آرد گندم‌ و مغز گردوى كوبيده شده تهيه‌ شده‌ اند و با گياهان‌ خشك‌ چون‌ ريحان‌ و سياه‌دانه‌ تزيين‌ شده‌ است‌،بر سر مزار پيرشاليار يا ديگر پيرها(پير خالو-پيره سياوله و ...)مى برند و پس‌ از جمع‌ شدن‌ بر سر مزار پير، نان‌ها را روى هم‌ مى ريزند و آنها را خرد كرده‌،با ماست‌ بين‌ حاضران‌ تقسيم‌ مى كنند. هر سال‌ در دومين‌ هفته‌ ارديبهشت‌، اهالى اورامان‌ و روستاهاى مجاور به‌ رسم‌ تبرك‌ و براى شفاى بيماران‌ قطعه‌اى از تخته‌ سنگ‌ كنار مزار پير شاليار را مى كنند و با خود مى برند و بر اين‌ باورند كه‌ كرامت‌ و پير شاليار باعث‌ تبرك‌ اين‌ سنگ‌ شده‌ و هر سال‌ دوباره‌ سبز خواهد شد.

هورامان سرزمين باستانى است؛اين سرزمين دست كم از زمان ورود آريايى ها به ايران،جزو مناطقى بوده كه اقوامى كه در آن سكونت داشته اند و آن طور كه از شواهد بر مى آيد در دوران حكومتهاى مختلف كه از آن زمان به بعد بر نواحى ايران حكم رانده اند.همچنين اقوامى(به ويژه اقوام كرد)را در خود جاى داده است. چرم نبشته هاى اورامان "هورامان" كه قدمتشان به حدود قرن اول ميلادى مى رسد،شاهدى بر قدمت اين سرزمين دست كم تا قرن اول ميلادى هستند.اين سرزمين،در حال حاضر محل سكونت كردهاى هورامى زبان ايران و عراق است.مردم هورامان،كرد و به گويش هورامى تكلم مى كنند.

واژه اورامان يا هورامان از دو بخش "اهورا" و "مان"،به معنى خانه،جايگاه و سرزمين تشكيل شده است.پس اورامان يعنى سرزمين اهورايى و جايگاه اهورامزدا،"هور" معنى ديگرى هم دارد،"هور" در اوستا به معنى خورشيد است. هورامان را مى توان جايگاه خورشيد هم معنى كرد.جنوب شرقى شهر مريوان شهرى به نام "اورامان تخت" قرار دارد كه جاده اى به طول 75 كيلومتر آن را به شهر مريوان متصل مى كند. اگر با يك حساب سرانگشتى حفظ اصالت و فرهنگ ابيانه اى ها و معمارى ماسوله را كنار هم قرار و گسترش دهيم جواب صورت مسئله ى ما شهر*اورامان تخت* خواهد بود.اين شهر را §هزار ماسوله§مى نامند،زيرا معمارى آن همانند ماسوله است. حياط هر خانه بام خانه اى ديگر است،اما با وسعتى بيشتر. معمارى اورامانات و سرسبزى اين منطقه ى كوهستانى روياى پله هايى به سمت بهشت را تصور مى كند. خانه هاى اين شهر با سنگ و اغلب به صورت خشكه و پلكانى ساخته شده اند. به غير از وضعيت خاص شهر از نظر معمارى،موقعيت چشمه هاى پرآب،مراسم خاص و آداب و رسوم و وجود مقبره و مسجد پيرشاليار و به ويژه جمعيت و سكنه قابل توجه آن نشانگر اهميت منطقه از زمان ساسانى است. لباس مردم اورامانات *كردى* است. در كجا و چگونه مى توان زيباترين رنگهاى دنيا را در كنار هم ديد. مورد اطلاع بينندگان اورامان تخت(هورامان) به تازه گى به شهر تبديل شده است و در گذشته مردم آن را به عنوان روستاى اورامان تخت مى شناختند.